Μουσείο, Αρχαιολογικό Ναυπλίου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου βρίσκεται στη δυτική πλευρά της κεντρικής πλατείας της παλαιάς πόλης του Ναυπλίου, της πλατείας Συντάγματος. Το τριώροφο κτίριο που στεγάζει το μουσείο χτίστηκε το 17ο αι., στη διάρκεια της Ενετοκρατίας, και προοριζόταν για σκευοθήκη του στόλου των Ενετών. Η αρχαιολογική συλλογή του μουσείου, που περιλαμβάνει ευρήματα της Αργολίδας από τα παλαιολιθικά έως τα ρωμαϊκά χρόνια, παρουσιάζεται στον πρώτο και στο δεύτερο όροφο. Πρόκειται για δύο μεγάλες στενόμακρες αίθουσες, η καθεμία από τις οποίες χωρίζεται σε δύο μέρη με μια σειρά κολόνες. Διάφορα ευρήματα εκτίθενται και στους προθάλαμους των δύο ορόφων. Ο πρώτος όροφος περιλαμβάνει ευρήματα των προϊστορικών χρόνων. Ξεκινήστε την περιήγησή σας από τον προθάλαμο, απέναντι από το εκδοτήριο, όπου, σε μια οριζόντια προθήκη, θα δείτε κατάλοιπα της παλαιολιθικής περιόδου, όπως μικρόλιθους, λεπίδες οψιανού και πυριτόλιθου, που χρησίμευαν ως εργαλεία της εποχής, και ένα σχηματοποιημένο ειδώλιο από στεατίτη. Τα δύο μέρη της αίθουσας του πρώτου ορόφου είναι χωρισμένα με χαμηλά τοιχία σε τέσσερα τμήματα. Μπαίνοντας στην αίθουσα, για να δείτε τα ευρήματα με χρονολογική σειρά, πρέπει να ξεκινήσετε από τα δεξιά. Εδώ, στο πρώτο τμήμα, οι δύο πρώτες προθήκες στα δεξιά σας περιέχουν ευρήματα της πρωτοελλαδικής περιόδου από την Ασίνη, το Μπερμπάτι και την Τίρυνθα. Από τα αγγεία ξεχωρίζει το χαρακτηριστικό αγγείο που εξαιτίας του σχήματός του έχει ονομαστεί «σαλτσιέρα». Θα δείτε επίσης εργαλεία, λεπίδες οψιανού, ειδώλια και σφραγίδες. Εκτός προθήκης εκτίθεται ένα μοναδικό εύρημα από την Τίρυνθα, ένας μεγάλος πήλινος ψυκτήρας, με χώρο για κρασί και χώρο για να μπαίνει ο πάγος που το ψύχει. Η τρίτη προθήκη του πρώτου τμήματος περιέχει ευρήματα της μεσοελλαδικής εποχής. Στα αγγεία αυτής της προθήκης θα παρατηρήσετε μεγάλη ποικιλία ως προς το χρώμα του πηλού αλλά και της ζωγραφιστής διακόσμησης. Παρατηρήστε, στο κάτω μέρος της προθήκης, το αγγείο με το χαρακτηριστικό κόκκινο πηλό και την άσπρη ζωγραφιστή διακόσμηση. Από το δεύτερο μέρος της αίθουσας ξεκινά η έκθεση των ευρημάτων μυκηναϊκής περιόδου, που καταλαμβάνει όλο τον υπόλοιπο χώρο. Στη μοναδική προθήκη του δεύτερου τμήματος θα δείτε ευρήματα από το μυκηναϊκό νεκροταφείο που ανασκάφηκε στη Ναυπλία, σε ύψωμα πάνω από τη σημερινή πόλη του Ναυπλίου. Ανάμεσά τους θα διακρίνετε θαυμάσια αγγεία, που αντλούν τα θέματά τους από το θαλάσσιο κόσμο, έναν κρατήρα στη διακόσμηση του οποίου ξεχωρίζει μια λύρα, και ειδώλια που έχουν το σχήμα των ελληνικών γραμμάτων Φ και Ψ. Ευρήματα από τη Ναυπλία περιέχει και η προθήκη που βρίσκεται στο τρίτο τμήμα της αίθουσας. Την προσοχή σας αξίζει ένας αμφοροειδής κρατήρας του 13ου αι. π.Χ. που εκτίθεται στο κάτω μέρος αυτής της προθήκης. Στον ώμο του είναι ζωγραφισμένη παράσταση πομπής: σε κάθε πλευρά δύο άλογα με τους αναβάτες τους κατευθύνονται σε δάσος με φοινικόδεντρα. Στον ίδιο χώρο εκτίθενται, εκτός προθήκης, έξι αμφορείς μεγάλου μεγέθους από τον ταφικό κύκλο Β΄ των Μυκηνών, που χρονολογούνται από το 16ο αι. π.Χ. Στον τέταρτο χώρο, στο βάθος της αίθουσας, μπορείτε να δείτε ένα μυκηναϊκό αμφορέα διακοσμημένο σε όλο του το σώμα με συνεχιζόμενες σπείρες. Στην οριζόντια προθήκη εκτίθενται ευρήματα από την τοποθεσία Καζάρμα. Μεταξύ άλλων, θα δείτε 24 οστέινα κομβία, που ίσως διακοσμούσαν κάποιο έπιπλο, κοσμήματα, σφραγιδόλιθους και μια χτένα από ελεφαντοστό. Στην τελευταία προθήκη αυτού του χώρου εκτίθενται ευρήματα από τάφους της Αργολίδας, του 12ου αι. π.Χ. Ανάμεσα στα κτερίσματα θα δείτε ένα χάλκινο εγχειρίδιο με οστέινη λαβή, αιχμές βελών και έναν επιχρυσωμένο χάλκινο καθρέφτη. Στο κάτω τμήμα της προθήκης έχουν τοποθετηθεί τα κατάλοιπα οστών μικρού μοσχαριού και ο σκύφος που βρέθηκαν μαζί στο στόμιο ενός θολωτού τάφου. Προφανώς πρόκειται για θυσία που έγινε προς τιμήν του νεκρού που ήταν θαμμένος στον τάφο. Από το σημείο αυτό η περιήγηση συνεχίζεται στο αριστερό τμήμα της αίθουσας, που είναι επίσης χωρισμένο σε τέσσερα τμήματα. Στο πρώτο από αυτά, σε δύο προθήκες, εκτίθενται χάλκινα κτερίσματα που βρέθηκαν σε μυκηναϊκούς τάφους στα Δενδρά. Στη μία προθήκη θα δείτε μια χάλκινη πανοπλία του 15ου αι. π.Χ., που σώζεται ολόκληρη. Αποτελείται από τέσσερα μέρη: το περιλαίμιο, τα επώμια, το θώρακα και τους ζωστήρες, που προστάτευαν το σώμα και δένονταν στο θώρακα με ιμάντες, οι οποίοι δεν έχουν σωθεί. Από το κράνος σώζονται μόνο οι παραγναθίδες, ενώ το υπόλοιπο έχει συμπληρωθεί με δερμάτινο σκούφο επενδυμένο με δόντια αγριόχοιρου, όπως και άλλα κράνη που έχουν σωθεί από την ίδια περίοδο. Η άλλη προθήκη περιέχει χάλκινες περικνημίδες, επώμιο και μαχαίρι, και χάλκινα αντικείμενα που θάφτηκαν μαζί με το νεκρό πολεμιστή: μια πρόχου, μια λεκάνη, έναν καθρέφτη και ένα ταψί. Στον επόμενο χώρο έχετε την ευκαιρία να δείτε ένα σημαντικό εύρημα από τις Μυκήνες. Πρόκειται για μια στήλη που έχει πάνω της χαραγμένη μια σκηνή μάχης. Ο τύπος της στήλης αυτής, σύμφωνα με τους μελετητές, αποτελεί ίσως τον πρόγονο των επιτύμβιων αναγλύφων, που γνώρισαν μεγάλη άνθηση την κλασική περίοδο. Στην προθήκη που βρίσκεται στο τρίτο τμήμα αυτής της πλευράς εκτίθενται ευρήματα από το Μπερμπάτι, που χρονολογούνται μεταξύ του 1500 και 1100 π.Χ. Αξίζει να προσέξετε ένα ανοιχτό αγγείο που διακοσμείται με μια ζώνη από ναυτίλους. Στον επόμενο χώρο εκτίθεται ένα τμήμα από το θριγκό του θησαυρού του Ατρέα, του πιο επιβλητικού θολωτού τάφου που βρέθηκε στις Μυκήνες. Η αναπαράσταση δίπλα από το έκθεμα θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε πώς ήταν διαμορφωμένη η είσοδος στον τάφο. Στον τελευταίο χώρο της αίθουσας, η προθήκη που ακουμπά στον τοίχο περιέχει πήλινα ειδώλια από διάφορες περιοχές της Αργολίδας. Στο επάνω μέρος εκτίθενται τρία ειδώλια γυναικείων μορφών που βρέθηκαν στο ιερό της Τίρυνθας και χρονολογούνται από τα ύστερα μυκηναϊκά χρόνια. Οι μορφές έχουν υψωμένα τα χέρια και φορούν πολυποίκιλτα ενδύματα, κοσμήματα στο λαιμό και πόλο στο κεφάλι. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου αποδίδονται με πλαστικό τρόπο, ενώ η κόμμωση μίας από τις μορφές αποτελείται από τρεις πολύ μακριές πλεξούδες. Στην προθήκη που βρίσκεται στο κέντρο του χώρου, ανάμεσα σε άλλα ευρήματα, εκτίθεται ο «άρχων της Ασίνης». Πρόκειται για την κεφαλή ενός αντρικού πήλινου ειδωλίου του 13ου αι. π.Χ. που βρέθηκε στην Ασίνη. Η σοβαρότητα της έκφρασης και η επισημότητα της μορφής οδήγησαν τους μελετητές στο συμπέρασμα ότι το ειδώλιο απεικονίζει κάποιον σημαντικό Μυκηναίο, ίσως κάποιον ηγεμόνα. Πριν φύγετε από την αίθουσα, μην παραλείψετε να δείτε στα κενά ανάμεσα στις κολόνες ένα μυκηναϊκό λύχνο, που βρέθηκε στη Ναυπλία, και απέναντι έναν κρατήρα με ζωγραφιστή παράσταση τριών βοοειδών. Βγαίνοντας στο κλιμακοστάσιο, την προσοχή σας σίγουρα θα τραβήξει ένας ταφικός πίθος από τις Μυκήνες. Έχει ύψος σχεδόν όσο ένας άνθρωπος και η διακόσμησή του αποτελείται από ανάγλυφες ζώνες που μιμούνται σκοινιά και από ζώνες με τυπωμένες συνεχόμενες σπείρες. Ανεβαίνοντας στο δεύτερο όροφο, στον προθάλαμο, θα δείτε, μεταξύ άλλων, ένα κιονόκρανο δωρικού ρυθμού των αρχαϊκών χρόνων από την Τίρυνθα, μια επιτύμβια στήλη των ύστερων κλασικών χρόνων με παράσταση ζευγαριού από τη Νεμέα, μια προτομή γυναίκας, καθώς και μια προτομή φιλοσόφου των ρωμαϊκών χρόνων. Μπαίνοντας στην κυρίως αίθουσα του δεύτερου ορόφου, θα ξεκινήσετε και πάλι από τη δεξιά πλευρά. Η πρώτη προθήκη που θα δείτε φιλοξενεί τα περιεχόμενα από έναν τάφο πολεμιστή που βρέθηκε στην Τίρυνθα και χρονολογείται από τα υπομυκηναϊκά χρόνια. Το πιο εντυπωσιακό εύρημα είναι ένα χάλκινο κράνος, που εκτίθεται εδώ αποκατεστημένο. Η επόμενη προθήκη, που βρίσκεται στον τοίχο, φιλοξενεί κεραμική της υπομυκηναϊκής περιόδου. Η διακόσμηση έχει χάσει τη ζωντάνια και την ακρίβεια που χαρακτηρίζει τις προηγούμενες περιόδους του μυκηναϊκού πολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά, μπορείτε να δείτε ακόμη παραστάσεις που συναγωνίζονται σε ποιότητα τις προηγούμενες, όπως ο σκύφος που φέρει παράσταση ενός πολεμιστή με οκτώσχημη ασπίδα που οδηγεί δύο άλογα. Οι επόμενες δύο προθήκες, μία στο κέντρο και μία στον τοίχο, περιέχουν ευρήματα της πρωτογεωμετρικής περιόδου, κατά την οποία κάνουν την εμφάνισή τους τα γεωμετρικά θέματα στη διακόσμηση της κεραμικής. Ανάμεσα στα αγγεία που προέρχονται από την Ασίνη θα δείτε μια πυξίδα (κοσμηματοθήκη), που στο σώμα φέρει διακόσμηση με μαίανδρο ενώ το καπάκι της κοσμείται με άλογα και πάπιες. Πίσω από αυτές τις προθήκες, στο κέντρο, εκτίθεται εκτός προθήκης ένας μεγάλος αμφορέας με τριποδική βάση, της γεωμετρικής περιόδου. Το σώμα του αμφορέα είναι κατάκοσμο με γεωμετρικά σχέδια, ταινίες, μαιάνδρους, σβάστιγγες και σταυρούς, ενώ στο λαιμό και στο σώμα φέρει παραστάσεις αλόγων. Είναι χαρακτηριστικό πως κανένα σημείο του αγγείου δεν έχει μείνει ακόσμητο, γεγονός που οδήγησε τους μελετητές στο συμπέρασμα ότι οι καλλιτέχνες αυτής της περιόδου χαρακτηρίζονται από τον «τρόμο του κενού» (horror vacui), δεν αφήνουν δηλαδή κανένα σημείο της επιφάνειας του αγγείου χωρίς ζωγραφιστή διακόσμηση. Πίσω από τον αμφορέα, σε μια προθήκη, εκτίθενται μεταξύ άλλων πήλινα ειδώλια των γεωμετρικών χρόνων, τα οποία απεικονίζουν κυρίως γυναικείες μορφές. Υπάρχει όμως ανάμεσά τους και μια καθιστή αντρική μορφή, ειδώλια ζώων, και ένας αναβάτης πάνω σε άλογο. Στην ίδια προθήκη θα δείτε και μια πυξίδα, το πώμα της οποίας κοσμείται με τρία ολόγλυφα άλογα, και ένα πήλινο ομοίωμα ροδιού που είναι διακοσμημένο με πάπιες. Στο βάθος της αίθουσας, ανάμεσα σε τέσσερις μεγάλους γεωμετρικούς αμφορείς, υπάρχει μια οριζόντια προθήκη με αντικείμενα από σίδερο, η κατεργασία του οποίου γενικεύεται κατά τη γεωμετρική περίοδο. Σ’ αυτή την προθήκη θα δείτε σιδερένια ξίφη, περόνες, πόρπες, αλλά και δαχτυλίδια. Περνώντας στο αριστερό τμήμα της αίθουσας, δύο επιτοίχιες προθήκες περιέχουν πήλινα ειδώλια και αφιερώματα που βρέθηκαν στο Ηραίο της Τίρυνθας, των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων κυρίως. Κάποια από τα ειδώλια γυναικείων μορφών εικάζεται ότι απεικονίζουν την ίδια τη θεά. Η πρώτη προθήκη, στο κέντρο, περιέχει σπάνια ευρήματα από την Τίρυνθα, του 8ου αι. π.Χ. Στο επάνω τμήμα θα δείτε δύο πήλινες αναθηματικές ασπίδες που φέρουν γραπτές παραστάσεις. Η καλύτερα σωζόμενη φέρει στη μία πλευρά παράσταση Κενταύρου με κυνηγούς, ενώ στην άλλη πλευρά εικονίζεται ο Αχιλλέας τη στιγμή που ετοιμάζεται να σκοτώσει την αμαζόνα Πενθεσίλεια. Σύμφωνα με το μύθο, τη στιγμή του φόνου οι δύο ήρωες ερωτεύτηκαν ο ένας τον άλλο. Το θέμα αυτό ήταν πολύ αγαπητό αργότερα στους κλασικούς αγγειογράφους και μερικές από τις πιο άρτιες καλλιτεχνικά παραστάσεις των κλασικών χρόνων απεικονίζουν αυτή τη σκηνή. Στην ασπίδα αυτή βλέπουμε μια πολύ πρώιμη παράσταση του θέματος, όπου είναι φανερή η προσπάθεια του καλλιτέχνη να αποδώσει όσο πιο πιστά γίνεται τις μορφές, παρ’ όλο που στα μάτια τα δικά μας σήμερα μπορεί να φαντάζουν σαν παιδικές ζωγραφιές. Στο κάτω ράφι της ίδιας προθήκης εκτίθενται πήλινα προσωπεία που βρέθηκαν επίσης στην Τίρυνθα. Εντύπωση προκαλούν τα ιδιαίτερα μεγάλα και τονισμένα μάτια, η μύτη και τα αυτιά. Πιθανόν οι μάσκες αυτές να χρησιμοποιούνταν σε κάποιες λατρευτικές τελετές. Η προθήκη που βρίσκεται σε αυτό το σημείο στον τοίχο περιέχει δείγματα πρωτοκορινθιακής κεραμικής, του 7ου αι. π.Χ. Ανάμεσά τους θα δείτε τα χαρακτηριστικά μικρά αγγεία για φύλαξη αρωμάτων που την περίοδο αυτή εξάγονται από την Κόρινθο σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Η διακόσμηση με τις σφίγγες και διάφορα άλλα ζώα καταλαμβάνει τόσο λίγο χώρο, που ορισμένες από τις παραστάσεις θεωρούνται αριστουργήματα μικρογραφίας. Τον υπόλοιπο χώρο καταλαμβάνουν κυρίως δείγματα κεραμικής των κλασικών χρόνων. Έτσι, στην επόμενη προθήκη, που βρίσκεται στο κέντρο, ξεχωρίζει ο σκύφος από τη Βοιωτία, του 425-400 π.Χ., που φέρει παραστάσεις και στις δύο όψεις. Με μεγάλη λεπτομέρεια έχει αποδοθεί στη μία όψη η Κίρκη καθώς υποδέχεται τον Οδυσσέα κρατώντας μια κύλικα γεμάτη μαγικό ποτό, ενώ στην άλλη πλευρά γλεντοκοπούν τρεις σύντροφοι του Οδυσσέα που η Κίρκη έχει μεταμορφώσει σε χοίρους. Στο ίδιο ύψος, ανάμεσα στις κολόνες της αίθουσας, θα δείτε, σε χωριστή προθήκη, έναν παναθηναϊκό αμφορέα, ύψους περίπου μισού μέτρου, που χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 6ου αι. π.Χ. Ο αμφορέας φέρει στην πίσω όψη παράσταση νικητή σε ιππικό άθλημα ενώ πηγαίνει έφιππος να παραλάβει το βραβείο του και αποδίδεται στο Ζωγράφο του μαστού. Οι επόμενες δύο ελεύθερες προθήκες φιλοξενούν μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία της κλασικής εποχής. Στη δεύτερη από αυτές αξίζει να προσέξετε μια αττική ερυθρόμορφη υδρία του 440 π.Χ., με παράσταση του φόνου της Κλυταιμνήστρας από τον Ορέστη. Η Κλυταιμνήστρα, καθιστή στο κέντρο της σύνθεσης, ικετεύει τον Ορέστη να μην τη σκοτώσει, προτάσσοντας το γυμνό της στήθος για να του θυμίσει ότι αυτή τον γέννησε και τον θήλασε, ενώ η κόρη της Ηλέκτρα απομακρύνεται για να μη δει την αποτρόπαια σκηνή της μητροκτονίας. Στα διάκενα ανάμεσα στις κολόνες σ’ αυτό το σημείο της αίθουσας, μπορείτε να δείτε μια λευκή λήκυθο του 5ου αι. π.Χ., που απεικονίζει δύο γυναικείες μορφές με τον ψυχοπομπό Ερμή, και απέναντι μια λουτροφόρο υδρία με παράσταση της γαμήλιας πομπής. Η περιήγησή σας στο μουσείο θα ολοκληρωθεί με τα ευρήματα που εκτίθενται κατά μήκος του τοίχου της εισόδου. Εδώ θα δείτε ένα μεγάλο κάνθαρο με μαύρη στιλπνή επιφάνεια και λιτή φυτική διακόσμηση, ερυθρόμορφα αγγεία του 4ου αι. π.Χ., ελληνιστικές υδρίες και γυάλινα αγγεία, και τέλος μια πήλινη υδρορρόη σε σχήμα λεοντοκεφαλής. Πολλά από τα ευρήματα των Μυκηνών που εκτίθονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου θα εκτίθενται στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου (βλ. λ.). Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείου Ναυπλίου. Μερική άποψη του δεύτερου τμήματος του πρώτου ορόφου του Αρχαιολογικού Μουσείου Ναυπλίου. Πήλινο ειδώλιο γυναικείας μορφής, από την Τίρυθνα (Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου). Προθήκες με εκθέματα των προϊστορικών χρόνων, στον πρώτο όροφο του Αρχαιολογικού Μουσείου Ναυπλίου.